25 Aralık 2011 Pazar

Dijital Gelecek

© Zülal Kalkandelen / Dünyalı Yazılar
Cumhuriyet Pazar Dergi / 25 Aralık 2011

2011’in son yazısı bu. Gelecek pazar, yeni bir yılın ilk gününe denk geliyor. 2012’ye girince ne değişecek? İnsanoğlunun zamanın akışını izleyebilmek için kendi yarattığı düzenekle birden her şey değişecek mi? Elbette hayır. Biten bir yıl, zamanın geçtiğini ve hiçbir şeyin düzelmediğini gören insanlığı biraz hareketlendirir mi? Belki...

Bireyler olarak özel hayatımızda olup biteni düzenlemeye çalışırken, toplumsal olayların gelişiminde ne derece rol alabiliyoruz? Yaşanan ekonomik, siyasal, sosyal ve teknolojik gelişmelerin hangisinde bireysel irademiz etkili? Yoksa sadece belli güç odaklarının yönlendirdiği dünyada olayların akışına kapılıp gidiyor muyuz?

***

Bu soruları sormama, Güney Kaliforniya Üniversitesi’nde yapılan bir araştırma neden oldu. Üniversite bünyesindeki Annenberg İletişim ve Gazetecilik Okulu’na bağlı Dijital Gelecek Merkezi, çevrimiçi teknolojilerinin Amerika’daki etkisini araştırmış. Bulunan bazı ilginç sonuçları paylaşacağım.

1- Sosyal medyanın iletişimin geleceğini oluşturduğu bilinen bir gerçek; ama henüz kullanıcılar, bu yöntemle elde ettikleri bilgilerin önemli bir kısmına güven duymuyor.

2-5 yıl önce çok fazla sayıda e-posta alan insanların bıkkınlığını anlatan “E-Nuff Already” kavramının boyutu genişliyor. İnsanların iletişimi bugün eskiye göre çok daha gelişmiş durumda. Ama eskiden bilgisayarla gönderilen e-postalarla baş edemezken, şimdi yeni teknolojik aletler nedeniyle her an e-posta tacizine maruz kalıyoruz.

3-Masaüstü bilgisayar öldü; tablet PC’ler üç yıl içinde hakimiyeti tamamen ele geçirecek, diğerleri yok olacak.

4-Artık insanlar haftanın her günü 24 saat çalışır hale gelebilecek. 10 yıl önce bilgisayarların çalışanlar için hayat kurtarıcı olabileceğini düşünüyorduk ama gelişen teknoloji artık çalışanların her an ulaşılabilir olması sonucunu doğurdu. Bu nedenle işverenin, çalışanın çalışma şekli ve zamanı konusundaki beklentisi arttı.

5-Gazetelerin çoğu beş yıl içinde yok olacak. Ayakta kalanlar, sadece en büyük ve en küçükler olacak. Örneğin Amerika’da The New York Times, USA Today, The Washington Post ve The Wall Street Journal varlığını sürdürecek. Bunların dışında bir tek, yerel haftalık dergiler kalırken diğerleri direnemeyecek.

6-Her şey internet üzerinde yapılır hale gelince, kişisel gizlilik tamamen yok olacak. Davranışlarımız, inançlarımız, alışveriş tecihlerimiz vs. şirketler tarafından çevrimiçi izlenebilecek.

7-İnternet, Amerika’da iki seçim sonra politik atmosferi değiştiren ana unsurlardan birisi olacak. Şu anda politik kampanyalarda etkili bir araç ama giderek politikada daha büyük önem kazanacak.

8-Alışveriş tarzı, 5 yıl sonra bugünkünden çok farklı olacak; insanların mağazaya gidip ürünü bizzat alması şeklindeki geleneksel alışveriş yöntemi giderek azalacak.

9-Hayatımızı değiştirecek bir sonraki teknolojik gelişme şu anda hazırlık aşamasında ama bizler ne olduğunu bilmiyoruz. 5 yıl önce Facebook yeni doğmuştu; YouTube ve Twitter yoktu. 2011 yılında bunların hayatımızı bu kadar etkileyeceğini, 2006’da kim tahmin edebilirdi?

Ocak 2012’de ayrıntılı olarak yayınlanacak olan bu araştırmayı yürüten ekibin başında Dijital Gelecek Merkezi Direktörü Jeffrey I. Cole var. Onun söylediğine göre, teknolojinin hayatımızı her zamankinden daha derin şekilde etkilediği bir dönem yaşıyoruz.

Bilginin en büyük güç olduğu çağda, gelecek, bu araçları kontrol edebilenlerin elinde olacak.

Para bilgiyi satın alıyorsa, şirketlerin karşısında nasıl durulacak?

Halkın sesini duyuracak bağımsız haberin internetteki özgürlüğü nasıl korunacak?

İletişimciler için yeni yılın en önemli sorularından birisi budur.

-

18 Aralık 2011 Pazar

Wall Street İşgali ve 2012 Başkanlık Seçimleri

© Zülal Kalkandelen / Dünyalı Yazılar
Cumhuriyet Pazar Dergi / 18 Aralık 2011

Birkaç hafta önce Wall Street İşgali hakkında yazdığım yazıdan sonra okurlardan çeşitli iletiler geldi. En çok merak edilen konu, bu hareketin 2012 Başkanlık seçimlerine etkisiydi.

Bir süredir ben de işgali bu açıdan izlemeye çalışıyorum ve şu soruları soruyorum. Acaba bu hareket, başkanlık seçiminin yapılacağı tarihe kadar gücünü sürdürecek mi? Yoksa bir aşamada kırılacak mı? Bu hareketin içinde yer alanlar bir bütün olarak değerlendirilebilir mi?

Bu tür sorulara yanıt ararken karşıma çıkan ilk veri şu oldu. Knowledge Networks adlı araştırma şirketinin, 28 Ekim - 1 Kasım 2011 arasında Boston Herald gazetesi ve Massachusetts Üniversitesi için ulusal ölçekte yaptığı kamuoyu araştırmasında, Wall Street İşgali’ne yüzde 35 oranında destek çıkarken, Wall Street’teki büyük şirketlere destek yüzde 16’da kaldı. Yüzde 29’luk kesim, aşırı sağcı Çay Partisi Hareketi’ne destek verirken, yüzde 21’lik kesim şu andaki hükümetten yana görüş bildirdi.

25 -31 Ekim arasında Quinnipac Üniversitesi tarafından yapılan araştırmada ise, Amerikan halkının yüzde 39’u işgale destek verirken, yüzde 30’u olumsuz görüş bildirdi. Çay Partisi Hareketi’ne karşı ise 45’e 31 oranında olumsuz görüş çıktı.

Anlaşılıyor ki, Amerika’da 2012 Başkanlık seçimleri Çay Partisi Hareketi ile Wall Street İşgal Hareketi arasında ciddi bir çekişmeye neden olacak. Şu anda kamuoyunda işgale destek yüzde 35-39 araında değişirken, Çay Partisi Hareketi’ne olumlu bakanların oranının da yüzde 29-31 civarında olduğunu söylemek olanaklı.

***

Başkanlık seçimlerinde Cumhuriyetçiler, Çay Partisi Hareketi’nden güç alırken, Obama da bunu dengelemek bakımından Wall Street İşgal Hareketi’ni kendi yanına çekmek için çaba harcayacaktır. O zaman soru şu: Obama, “Biz bu hareketin yanındayız” dese de onları gerçekten kendi yanına çekebilecek mi?

(Bunu yanıtlamak için de yine araştırmalara bakacağım. Yazılarımı takip edenler bilir; her zaman verilere dayalı sonuçlar çıkarmayı tercih ederim.)

Fordham Üniversitesi’nde Siyaset Bilimi Profesörü Costas Panagopoulos, 14-18 Ekim arasında Zuccotti Park’ta yaptığı araştırma neticesinde protestocuları “Düş kırıklığına uğramış Demokratlar” olarak niteledi. Çünkü protestoya katılanların yüzde 68’i 2008’de Obama’ya oy verdiğini açıklarken, bugün bunların 3/4’ünün Obama’nın başkanlığını beğenmedi ortaya çıktı.

Eylemcilerin 1/4’ü kendisini Demokrat olarak tanımlıyor, yüzde 39’u herhangi bir partiyle bağı olmadığını söylüyor. Yüzde 11 sosyalist, yüzde 11 Yeşil Parti üyesi, yüzde 2 Cumhuriyetçi Parti destekçisi, yüzde 12 de bunların dışında kalanlar...

***

Bu verilerin de gösterdiği gibi, Obama’nın, işgal eylemlerine katılanları bir bütün halinde yanına çekmesi olası değil. Fakat ben Wall Street İşgal‘inin Demokratik Partili politikacılar üzerinde etkili olacağını düşünüyorum. Çünkü ülkedeki aşırı sağcı Çay Partisi Hareketi’nin karşısına çıkaracakları bir düşünceye gereksinimleri var.

Ancak 2008’de seçilirken Wall Street şirketlerinin desteğini alan Obama’nın 2012’de onların destekçisi sağ kesime tamamen sırtını dönebileceğini sanmak da safdillik olur.

Nitekim her zaman yaptığı gibi, iki tarafı da yabancılaştırmama çabasını sürdürüyor. Bir yandan, işgalcilerin yanında olduğunu söylüyor; sonra da “Wall Street İşgali, bir bakıma Çay Partisi Hareketi protestolarından çok da farklı değil. Hem sağda hem soldan insanlar, kendilerinin hükümetten farklı kamplarda olduğunu, kurumların onları gözetmediğini düşünüyor” diyor.

Barack Obama, aradaki farkı gerçekten hiç anlamamış...

_

11 Aralık 2011 Pazar

GOL KADAR TEZAHÜRAT ALAN GÖL

© Zülal Kalkandelen / Dünyalı Yazılar
Cumhuriyet Pazar Dergi / 11 Aralık 2011

Birkaç haftadır yazdığım İzlanda yazılarına geçen hafta ara verince okuyuculardan çok sayıda ileti aldım. Heyecanla yeni bir yazı beklediklerini belirtip, sitem ediyorlardı. Fransa, İngiltere ya da başka bir Avrupa ülkesi hakkında yazsanız bu kadar ilgi görmeyebilir. Ama belli ki İzlanda, çok sayıda insan için merak konusu.

Nasıl merak edilmesin ki? Yüzde 52’si volkanik çöl, yüzde 12’si buzul, yüzde 11’i soğumuş lav akıntıları ile kaplanmış, eşsiz bir doğaya sahip. Karayoluyla kent merkezine 40 dakika uzaklıktaki jeotermal merkez Blue Lagoon’a (Mavi Göl) giderken tanık olduğum bir olay, o olağanüstü güzellikteki doğanın insanlar üzerinde bıraktığı etkiyi göstermesi bakımından ilginçti.

Göle günlük tur düzenleyen firmalardan birinin otobüsündeydik. Amerikalı, Japon, Fransız, Alman, İngiliz turistlerin ağırlıkta olduğu yaklaşık 40 kişilik otobüs, bir yamaçtan aşağıya doğru inerken göründü Mavi Göl.

Yanardağdan fışkıran lavlarla küllerin rüzgar ve yağmurla birleşip oluşturduğu siyah dağlar arasında yer alan gök mavisi rengindeki gölü gördüğümüzde, otobüsten yükselen sesi hiç unutmayacağım. Kimisi çığlık attı, kimisi “Aman Tanrım!” diye bağırdı, kimisi de ıslık çaldı. Milli takım gol atınca bulunduğunuz yerde büyük bir gürültü kopar ya, aynen o sahne yaşandı otobüste.

Herkes ayağa kalkmış, fotoğraf çekiyor, gördüklerinin gerçek olduğuna inanmaya çalışıyordu. Otobüsten indiğimizde, üzerinden buharlar yükselen, mavi bir süt görünümündeki gölü daha yakından gördük.

Yerin 2000 metre altından gelen 240 derecedeki deniz suyunun topraktaki minerallerle karışıp yüzeye çıkmasıyla mavi bir süt görünümünü almış göl. Dondurucu soğukta mayolarınızı giyip, üzerinden dumanlar çıkan banyo suyu sıcaklığındaki göle girdiğinizde sanki zaman duruyor.

Dağların ardından süzülen güneş ışıklarının yarattığı parlaklık da gölün üzerine düşünce, kendinizi başka bir dünyada hissediyorsunuz. Göldeki mineraller cilde faydalı olduğu için herkes alıp yüzüne sürüyor. Böylece beyaz mineral maskeli insanların arasında göl banyosu yaparken, insansı ama farklı bir türde canlı grubuyla birlikte yeni bir evrende olduğunuzu hayal ediyorsunuz. Üstelik bulunduğunuz koordinat, tam olarak Avrasya ile Amerika tektonik tabakalarının buluştuğu nokta olduğundan, coğrafi olarak da iki kıta arasında bir yerdesiniz.

Bugün lafı daha fazla uzatmayacağım. Çünkü bu kadar uzun uzun anlattığım Mavi Göl’ün fotoğrafına yer kalsın istedim. İzlanda, benim için doğanın gücünü bir kez daha kanıtlayan bir ülke oldu. Bir gölün bir gol kadar tezahürat aldığına orada tanık oldum.

4 Aralık 2011 Pazar

Wall Street işgali, sınıf mücadelesidir

© Zülal Kalkandelen / Dünyalı Yazılar
Cumhuriyet Pazar Dergi / 4 Aralık 2011

Bu hafta İzlanda yazılarıma ara verip yine Amerika’ya bakmak istiyorum. New York’un Wall Street finans bölgesinde yer alan Zuccotti Park’ta yapılan işgal eylemleri başlayalı 2.5 ayı geçti. 17 Eylül’de Amerika’dan çıkıp tüm dünyaya yayılan eylemler hakkında çok yazı yazıldı, herkes görüşünü söyledi. Kimisi Obama gibi “sınıf hareketi değildir” diyerek inkara kalkıştı; kimisi komünizm ruhu Wall Street’i işgal etti dedi.

Ben daha önce yazdığım yazılarda bunun tam bir sınıf savaşı olduğunu, kitlelerin kapitalizmin yıkıcılığına başkaldırdığını belirtmiştim. Bu görüşümü izlenimlere dayanarak ve harekete katılanların yayınladığı bildirilerden yola çıkarak edinmiştim.

Bu yazıda, o görüşümü veriler aracılığıyla destekleyeceğim. (Aşağıdaki bilgiler, New York’taki İş ve Kamu Sağlığı Enstitü Yöneticisi Les Leopold’un “The Looting of America” /(Amerika’nın Yağmalanışı) adlı kitabında da yer alan ve grafiklerle desteklenen resmi verilerden alındı.)

***

1- Amerikan rüyası yıkıldı: Bir çalışanın gerçek ücreti ile ekonomik üretkenliğini gösteren eğriler, 1970’lerin ortasına kadar paralelken; o tarihten sonra ekonomik üretkenlik hızla yükseliyor ama ücret inişe geçiyor; iki eğri arasında derin bir ayrılık oluyor. “Daha çok çalışan, daha iyi kazanır” mantığı çöküyor. Ekonomik üretkenliğin artışıyla ortaya çıkan para, aşırı zenginlere aktarılıyor.

2- 1970’lerde en büyük 100 şirketin yöneticisi, her bir çalışanın kazandığı 1 dolara karşılık 45 dolar kazanırken , 2006’da bu dengesizlik şirketler lehine 1'e 1743 oldu.

3- Kadınların çalışma yaşamına katılmasına karşın, ortalama bir ailenin geliri düşerken, zengin ailelerin geliri artıyor. En alt seviyedeki % 20’lik kesim yılda 27.000 dolardan az kazanırken, en üst seviyedeki % 5’lik kesim 191.060 ve üzerinde kazanıyor.

4- En çok kazanan varlıklı kesimin ödediği vergi oranı yıldan yıla azalıyor. 1950’lerde en çok vergi ödeyen ilk 400 kişi % 90 vergi oranı ile karşılaşırken, bu 1990’ların ikinci yarısından itibaren yapılan vergi indirimleriyle önce % 30’lara, şu anda da % 16’ya kadar inmiş durumda.

5- Yüzde 1’lik kesimin (vergi kesintisi yapılmadan önce) hane halkı başına düşen gelir payı 1928’den sonraki en yüksek seviyede. Bu oran 1928'de % 23.9 iken, bugün % 23.5'la aynı çarpıklık yakalanmış durumda.

6- Zengin gittikçe zenginleşiyor. Wall Street kurtarma paketlerinin tüm yükü orta halli Amerikan ailelerine yüklendi. Orta halli ailenin, en tepedeki 10 yatırım fonu yöneticisinin 1 saatte kazandığını kazanmak için 47 yıldan daha fazla çalışması gerek.

7- Politikayı zenginler kontrol ediyor. 2010’da iş dünyasının politikada etkili olmak için harcadığı para 1.317.977.7219 dolar iken, emekçi kesiminki 92.355.686 dolar.

8- İşsizlik çığ gibi büyüdü. 2000’de % 5.7 oranındaki işsizlik 2010’da % 14.5’e çıktı.

9- Gelecekle ilgili umutlar azalıyor. 26 haftadan fazla bir süredir işsiz olanların oranı, tarihin en yüksek seviyesinde.

10- En büyük 10 bankanın sahip olduğu servet giderek büyüyor. 1994’te ekonominin % 17’sine denk gelen bu servet, 2009’da % 63’e çıktı. “Batamayacak kadar büyük” politikası geçerliliğini sürdürüyor.

***

Les Leopold’un ortaya koyduğu gibi Amerika, giderek zenginleşen yüzde 1’lik kesimin % 99’luk kesimi ezip geçtiği bir makine halini aldı; kapitalizmin en vahşi şeklini kendisine anayasa yapan, sermayeye tapınan dev bir makine.

Yüzde 99’un isyanı bundandır; bu bir sınıf savaşıdır.

-