Obama ve Laiklik

© Zülal Kalkandelen/ Dünyalı Yazılar
Cumhuriyet Pazar Dergi/ 19 Nisan 2009

Obama, Türkiye’de “laik demokrasi”den söz etti, ama bugünlerde Amerika’daki laikler Obama’dan rahatsız...

Bu rahatsızlık, ilk olarak, ocak ayındaki yemin töreni ile başladı. Evanjelik rahip Rick Warren’ın törende konuşma yapmak için davet edilmesi, liberalleri epeyce kızdırdı.

Obama’nın laik Amerikalılar üzerinde yarattığı hayal kırıklığı, sonraki günlerde daha da arttı. Bunun nedenlerini maddeler halinde sıralayalım...

1-Obama, Bush’un Beyaz Saray’a bağlı olarak oluşturduğu “İnanca Dayalı Girişim” (Faith-Based Initiative) ofisinin işlevine son vermedi. Aksine bu girişimi, danışma işlevi görecek 25 üyeli bir kurul şekline getirerek, daha da güçlendirdi.

Oysa, dini liderlere bireysel olarak, gayri resmi olarak danışan Bush bile, hükümete bağlı olarak çalışan, din adamlarından kurulu bir danışma kurulu oluşturmamıştı.

Aslında Obama, adaylık kampanyası sırasında bu konuda izleyeceği politikanın işaretlerini vermişti. Beyaz Saray’ın, laik ya da inanca dayalı olsun, toplumsal örgütlerle işbirliği yapmasının iyi bir fikir olduğunu; ama inanca dayalı girişimi Bush dönemindeki gibi partizanca kullanmayacaklarını belirtmişti. Yeni bir isimle, (İnanca Dayalı ve Komşuluk Ortaklığı Beyaz Saray Ofisi), işlevine devam edecek olan bu girişim, kendi yönetiminde kritik bir öneme sahip olacaktı...

Amerikan Sivil Özgürlükler Birliği’ne (ACLU) göre, Beyaz Saray’a bağlı dini bir danışma kurulu oluşturulması, çeşitli tehlikeler yaratacak. Çünkü bu kurul, bütçeden sivil toplum örgütlerine dağıtılacak paraların belirlenmesinde ve tartışmalı toplumsal konularda ABD Başkanı’na tavsiyelerde bulunacak.

Americans United for Separation of Church and State’in (AU- Devlet ve din işlerinin ayrı tutulması için çalışan kuruluş) internet sitesine girer girmez karşınıza şu duyuru çıkıyor: “Sayın Başkan, İnanca Dayalı Girişim Programınızı Düzeltiniz!”

Çünkü dinin, devlet nezdinde insanlara ayrıcalık tanımasından çekiniyorlar. Bu nedenle de, laiklik konusunda duyarlı herkesi, Obama yönetimine dilekçe göndermeye çağırıyorlar.

2-Laik Amerikalıların diğer bir sorunu, Obama ile birlikte Beyaz Saray tarafından başlatılan yeni bir gelenek...

Önceki başkanlardan farklı olarak, Obama’nın halka hitap ettiği her toplantı artık dua ile başlıyor... Üstelik rahiplerin yapacakları konuşmalar, önceden Beyaz Saray tarafından gözden geçirilerek onaylanıyor... Bu “uygunluk onayı” da, Beyaz Saray’ın bir şekilde dini konularda görüş belirtmesi anlamına geliyor.

Amerika’da başkanların görevi devralış törenlerinde ya da başkanların da katıldığı dini törenlerde din adamlarının konuşması, alışılmış bir durum. Fakat bunun siyasi toplantılarda da yapılması, yeni bir uygulama.

U.S. News & World Report’ta çıkan bir habere göre, Ronald Reagan döneminde bazı etkinliklerde yapıldığı oldu; fakat hiçbir zaman bir rutin haline gelmedi. Ayrıca o dönemde konuşmaların kopyası sonradan Beyaz Saray’a ulaştırıldı, önceden onay alınması için değil...

3-Obama, başkan olarak bir yenilik daha yaptı. Yahudi bayramı Passover’ı kutlamak için Beyaz Saray'da "Seder" denilen yemekli daveti veren ilk başkan oldu.

Anlaşılıyor ki, Obama bütün dinlere eşit durduğu mesajını vermeye çalışıyor. Fakat bu mesaj, Avrupa laikliğindeki şekliyle din ve devlet işlerinin net bir şekilde ayrılması anlamını taşımıyor...

Aksine, son günlerde Amerikalı laikler, Demokrat bir başkanın beklenmedik ölçüde dini Beyaz Saray’a soktuğunu düşünüyor. İnsanın sorası geliyor; acaba Obama’nın başlattığı bu uygulamaları, Bush başlatmış olsaydı neler olurdu?